Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 2 (626) z dnia 20.01.2025

Sprzedaż firmowego samochodu zakwalifikowanego do środków trwałych

W ewidencji środków trwałych spółki jawnej figurował od stycznia 2022 r. samochód ciężarowy niecałkowicie umorzony. W grudniu 2024 r. samochód został sprzedany. Jak wyksięgować ten samochód z ewidencji środków trwałych? Czy przychody i koszty dotyczące tej sprzedaży należy wykazać w rachunku zysków i strat sporządzanym za 2024 r. w wariancie porównawczym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości?

Wskazówki na temat zaprzestania ujmowania środka trwałego w księgach rachunkowych można znaleźć w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (KSR nr 11). Z pkt 9.1 tego standardu wynika, że jednostka zaprzestaje ujmowania środka trwałego w księgach rachunkowych na skutek jego rozchodu w rozumieniu pkt 3.11 KSR nr 11. Z chwilą rozchodu danego obiektu następuje zakończenie jego amortyzacji, wyłączenie z ewidencji środków trwałych i kasacja numeru inwentarzowego. Rozchód w rozumieniu ww. pkt 3.11, to wszelkie czynności faktyczne i prawne skutkujące zaprzestaniem ujmowania środka trwałego w księgach rachunkowych jednostki, w tym m.in. na skutek sprzedaży. Zaprzestanie ujmowania w księgach rachunkowych środka trwałego następuje pod datą jego sprzedaży. Wyksięgowania środka trwałego z ewidencji bilansowej można dokonać na podstawie dowodu "LT - Likwidacja środka trwałego". Dodajmy, że jednostka zaprzestaje dokonywania odpisów amortyzacyjnych od samochodu zaliczonego do środków trwałych od miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło jego przeznaczenie do sprzedaży (por. pkt 8.34 KSR nr 11). Tym samym ostatni odpis amortyzacyjny powinien być dokonany za miesiąc, w którym środek trwały został sprzedany. Jeżeli sprzedany środek trwały jest całkowicie zamortyzowany, to wyksięgowanie z ewidencji bilansowej będzie przebiegało zapisem po stronie Wn konta 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych", w korespondencji ze stroną Ma konta 01 "Środki trwałe". Natomiast, jeżeli sprzedany środek trwały nie jest całkowicie zamortyzowany (tak jak w przypadku spółki, o której mowa w pytaniu), wartość nieumorzoną tego środka ujmuje się po stronie Wn konta 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne", dotychczasowe umorzenie księguje się po stronie Wn konta 07-1, a wartość początkową odnosi się na stronę Ma konta 01.

W księgach rachunkowych przychody i koszty związane ze sprzedażą środka trwałego wykazuje się odrębnie. Są one związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, w związku z czym kwalifikuje się je - na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. b) ustawy o rachunkowości - do pozostałych przychodów lub kosztów operacyjnych. Przychód ze sprzedaży ujmuje się w księgach rachunkowych po stronie Ma konta 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne", w korespondencji ze stroną Wn konta 24-9 "Pozostałe rozrachunki - inne". Przy czym jednostki będące podatnikami VAT powinny w ewidencji księgowej uwzględnić także kwotę VAT należnego. Z kolei koszty związane ze sprzedażą środka trwałego ujmuje się po stronie Wn konta 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne".

Natomiast w rachunku zysków i strat prezentuje się wynik ze sprzedaży środka trwałego - odpowiednio jako zysk lub stratę z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych. Wynik z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych ustala się w postaci różnicy między przychodami uzyskanymi z tego tytułu a poniesionymi kosztami. Jeśli zatem przychód z tytułu rozchodu jest większy od kosztów z tym związanych, to w rachunku zysków i strat wykazuje się zysk z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych. Z kolei w sytuacji gdy koszty związane z rozchodem przewyższają przychód uzyskany z tego tytułu, w rachunku zysków i strat prezentuje się stratę z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych. Również KSR nr 11 wskazuje na prezentację w sprawozdaniu finansowym zysku lub straty z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych. Jak wynika bowiem z pkt 9.4 tego standardu, wartość księgową netto sprzedanego środka trwałego odnosi się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Przychód ze sprzedaży ujmuje się w pozostałych przychodach operacyjnych, a wynik z takiej transakcji prezentuje się jako zysk lub stratę z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych.

Z pytania wynika, że jednostka sporządza rachunek zysków i strat według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości w wariancie porównawczym. Jeżeli uzyskała w wyniku transakcji sprzedaży środka trwałego zysk, to zaprezentuje go w pozycji D.I. "Zysk z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych". Z kolei jeśli uzyskała stratę, to zaprezentuje ją w pozycji E.I. "Strata z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych".