Gazeta Podatkowa nr 69 (1006) z dnia 29.08.2013

Wstrzymanie i zaniechanie budowy środka trwałego

Decyzję o wstrzymaniu i zaniechaniu budowy środka trwałego podejmuje kierownik jednostki. W razie zaniechania budowy dotychczas poniesione nakłady odnoszone są w koszty i tym samym zmniejszają wynik finansowy. W dacie zbycia lub likwidacji zaniechanej budowy stanowią one koszty podatkowe. Trzeba jednak pamiętać, że każda decyzja o zbyciu lub likwidacji zaniechanej inwestycji powinna być odpowiednio uzasadniona i udokumentowana.

Do ewidencji kosztów budowy środków trwałych służy konto 08 "Środki trwałe w budowie". Do tego konta prowadzi się ewidencję analityczną według poszczególnych budów w sposób umożliwiający ustalenie kosztu ich wytworzenia. W myśl art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości, koszt wytworzenia środków trwałych w budowie obejmuje ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

1) niepodlegający odliczeniu podatek VAT oraz podatek akcyzowy,

2) koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Po stronie Wn konta 08 "Środki trwałe w budowie" ujmuje się w szczególności następujące koszty:

• dokumentacji projektowej,
   
• przygotowania terenu pod budowę (w tym także koszty prac rozbiórkowych budynków i budowli znajdujących się na tym terenie),
   
• robót budowlano-montażowych,
   
• nadzoru inwestycyjnego,

a także, jak wcześniej wskazano:

• VAT niepodlegający odliczeniu,
   
• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania budowy i związane z nimi różnice kursowe.

Na podstawie dowodów księgowych potwierdzających poniesienie poszczególnych wydatków (w tym faktur, rachunków) ujmuje się je zapisami:

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie",

- Ma konta zespołu 1,2,3,5,6.

Okresowe wstrzymanie budowy

W trakcie realizacji budowy może się zdarzyć, że zaistnieją okoliczności uniemożliwiające kontynuowanie rozpoczętych prac. Bardzo często przyczyną wstrzymania budowy są trudności związane z finansowaniem. Jeżeli w ocenie jednostki jest to sytuacja przejściowa, to dotychczas poniesione nakłady pozostają na koncie 08.

Gdy w związku ze wstrzymaniem budowy jednostka będzie zobowiązana ponosić koszty jej zabezpieczenia, to nie należy ich ujmować na koncie 08. Na podstawie dowodów dokumentujących ich poniesienie zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych i ujmuje w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto zespołu 1,2,3.

Okresowe wstrzymanie budowy może doprowadzić do utraty wartości przez środek trwały znajdujący się w budowie.

W myśl art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Najpóźniej na dzień bilansowy należy więc dokonać oceny, czy nie doszło do utraty wartości przez środek trwały w budowie i dokonać ewentualnego odpisu aktualizującego. Jak bowiem stanowi pkt 1.2 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 4 "Utrata wartości aktywów" (Dz. Urz. Min. Fin. z 2012 r. poz. 15), aktualizacja do realnej wysokości wartości bilansowej zasobów jednostki zaliczonych do aktywów, gdyż spełniają one warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości, służy zapewnieniu rzetelnego obrazu dokonań i potencjału gospodarczego jednostki prezentowanego w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym, a zarazem chroni przed wykazywaniem strat jako aktywów. Odpis z tytułu trwałej utraty wartości przez środek trwały w budowie - w kwocie oszacowanej przez jednostkę - zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. f) ustawy o rachunkowości i ujmuje w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie".

Po dokonaniu odpisu aktualizującego wycenę środka trwałego w budowie jednostka ocenia na każdy dzień bilansowy, czy zaistniały korzystne dla niej przesłanki wskazujące, że dokonany uprzednio odpis aktualizujący wycenę środka trwałego w budowie stał się zbędny albo wymaga zmniejszenia lub też podwyższenia. Korekta odpisu aktualizującego powoduje podwyższenie wartości bilansowej środka trwałego w budowie i wykazanie pozostałych przychodów operacyjnych. Wynika to z pkt 9.11 KSR nr 4. Zatem w przypadku stwierdzenia istnienia przesłanek uzasadniających zmniejszenie lub odwrócenie odpisu aktualizującego wycenę środka trwałego w budowie, dokonuje się zapisu:

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie",

- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

Odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości nie zalicza się do kosztów podatkowych. Wskazane jest więc ich ujęcie na koncie analitycznym do konta 76-1 przeznaczonym do ewidencji kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów (NKUP). W momencie odwrócenia lub zmniejszenia odpisu aktualizującego nie uwzględnia się w rachunku podatkowym kwoty przychodu ujętego na koncie 76-0. Należy ująć go w ewidencji analitycznej prowadzonej do tego konta jako przychód niepodlegający opodatkowaniu (PNP).

Zbycie środka trwałego w budowie

W sytuacji gdy przez kierownika jednostki zostanie podjęta decyzja o trwałym zaniechaniu budowy środka trwałego i jej sprzedaży, wówczas wartość dotychczas poniesionych nakładów należy wyksięgować z konta 08 i zaliczyć do pozostałych kosztów operacyjnych na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. b) ustawy o rachunkowości. Przepis ten stanowi, że przez pozostałe koszty i przychody operacyjne rozumie się m.in. koszty i przychody związane ze zbyciem środków trwałych i środków trwałych w budowie. Pod datą podjęcia decyzji przez kierownika jednostki o wstrzymaniu budowy i jej sprzedaży, ogół kosztów zaksięgowanych na koncie 08 należy ująć na koncie 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne", zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie".

Dla celów podatku dochodowego koszty zaniechanej budowy środka trwałego uwzględnia się w podstawie opodatkowania dopiero w dacie ich sprzedaży lub likwidacji. Jak bowiem stanowi art. 15 ust. 4f ustawy o pdop oraz art. 22 ust. 5e ustawy o pdof, koszty zaniechanych inwestycji są potrącalne w dacie zbycia inwestycji lub ich likwidacji. Jeżeli więc wystąpi rozbieżność czasowa między datą podjęcia decyzji o zaniechaniu rozpoczętej budowy a dniem jej sprzedaży, to w takim przypadku do dnia tej sprzedaży wskazane będzie ujęcie dotychczas poniesionych nakładów w ewidencji analitycznej prowadzonej do konta 76-1 jako koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (NKUP).

Na podstawie wystawionej faktury dokumentującej sprzedaż zaniechanej budowy środka trwałego jednostka ujmie przychód z tego tytułu na koncie 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne". Ewidencja tej operacji może przebiegać zapisami:

a) cena sprzedaży netto

- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne",

b) VAT należny

- Ma konto 22-1 "Rozrachunki z tytułu VAT należnego",

c) wartość brutto

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Konto imienne nabywcy).

Jeżeli sprzedaż zaniechanej budowy środka trwałego nastąpi w tym samym roku, w którym podjęta została decyzja o jej sprzedaży, wówczas pod datą sprzedaży należy wyksięgować kwotę kosztów ujętych w ewidencji analitycznej prowadzonej do konta 76-1 jako koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (NKUP) i ująć je na koncie przeznaczonym do ewidencji kosztów uzyskania przychodów (KUP).

Gdyby natomiast sprzedaż rozpoczętej budowy miała miejsce w innym roku niż data podjęcia decyzji o jej sprzedaży, wówczas nakłady poniesione za okres tej budowy jednostka będzie mogła uwzględnić w kosztach podatkowych "statystycznie" (tj. wartość tych nakładów doliczyć do kosztów uzyskania przychodów tego roku, w którym będzie miała miejsce sprzedaż).

Likwidacja budowy

Może się też zdarzyć, że z powodu trudnej sytuacji finansowej lub też z braku możliwości dalszego kontynuowania budowy z przyczyn niezależnych od jednostki, kierownik zdecyduje o zaniechaniu rozpoczętej budowy i jej likwidacji. Podstawą dokonania zapisów w księgach rachunkowych będzie pisemna decyzja kierownika jednostki. Pod datą jej podjęcia dotychczas poniesione koszty, stanowiące saldo Wn konta 08 "Środki trwałe w budowie", należy wyksięgować i odnieść na konto przeznaczone do ewidencji pozostałych kosztów operacyjnych zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie".

Do dnia fizycznej likwidacji rozpoczętej budowy wskazane jest ogół dotychczas poniesionych kosztów ująć w ewidencji pozabilansowej po stronie Wn konta 09 "Środki trwałe w budowie w likwidacji" (zapis jednostronny). Będą one podlegały wyksięgowaniu z tego konta (zapisem jednostronnym po stronie Ma konta 09) na podstawie protokołu sporządzonego przez komisję likwidacyjną i zatwierdzonego przez kierownika jednostki.

Należy zaznaczyć, że koszty zaniechanej budowy środka trwałego (dla celów podatkowych: zaniechanych inwestycji) będą mogły być uwzględnione w kosztach podatkowych w dacie jej fizycznej likwidacji (np. rozbiórki). Warto też dodać, że nie należy dokonywać fizycznej likwidacji dokumentacji projektowej. Podobnie uznał Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 13 grudnia 2012 r., nr IPTPB1/415-540/12-5/DS (patrz ramka). W razie podjęcia decyzji o zaniechaniu budowy już na etapie projektowania, tj. gdy jedynym kosztem poniesionym przez jednostkę w związku z budową są koszty sporządzenia dokumentacji projektowej, jednostka będzie je mogła zaliczyć do kosztów podatkowych pod datą decyzji o zaniechaniu budowy podjętej przez kierownika jednostki i dokonaniu na jej podstawie wyksięgowania kosztów tej dokumentacji z konta 08 oraz ujęciu ich na koncie 76-1. Wskazane jest także zamieszczenie na tej dokumentacji adnotacji o odstąpieniu od realizacji budowy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.)

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.)