Zeszyty Metodyczne Rachunkowości

Środki trwałe w jednostkach objętych szczególnymi zasadami rachunkowości budżetowej

1. Ogólna charakterystyka środków trwałych

W świetle art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

a) nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,

d) inwentarz żywy.

Z regulacji określonych w § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1911), dalej zwanego rozporządzeniem w sprawie rachunkowości budżetowej, wynika zaś, że przez środki trwałe rozumie się środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, w tym środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, otrzymane w zarząd lub użytkowanie i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Oznacza to, że - dla jednostek objętych tym rozporządzeniem - środkami trwałymi są także środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, otrzymane w zarząd lub użytkowanie i wykorzystywane na potrzeby jednostki (tzn. na potrzeby działalności prowadzonej przez jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe).

Z pośród szczególnych zasad rachunkowości dla tych jednostek w zakresie środków trwałych można ponadto wymienić następujące zasady:

1) środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, które zostały otrzymane nieodpłatnie, na podstawie decyzji właściwego organu, mogą być wycenione w wartości określonej w tej decyzji,

2) środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się lub amortyzuje. Odpisów umorzeniowych lub amortyzacyjnych dokonuje się według zasad przyjętych przez jednostkę zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Ustalając zasady umarzania lub amortyzacji, jednostka może przyjąć stawki określone w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych albo stawki określone przez jednostkę nadrzędną albo zarząd jednostki samorządu terytorialnego,

3) jednorazowo, przez spisanie w koszty w miesiącu przyjęcia do używania, mogą być umarzane: książki i inne zbiory biblioteczne, środki dydaktyczne służące procesowi dydaktyczno - wychowawczemu realizowanemu w szkołach i placówkach oświatowych, odzież i umundurowanie, meble i dywany, inwentarz żywy, pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne o wartości nieprzekraczającej wielkości ustalonej w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w momencie oddania do używania,

4) nie umarza się gruntów oraz dóbr kultury,

5) wartość początkowa środków trwałych i dotychczas dokonane odpisy umorzeniowe podlegają aktualizacji zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach, a wyniki aktualizacji są odnoszone na fundusz,

6) inwentaryzacja nieruchomości powinna zapewnić porównanie danych wynikających z ewidencji księgowej z ewidencją odpowiednio gminnego, powiatowego i wojewódzkiego zasobu nieruchomości,

7) zapasy wojenne podlegają inwentaryzacji według zasad określonych przez kierownika jednostki obsługującej organ będący dysponentem części budżetowej.

2. Odpisy amortyzacyjne środków trwałych

Odpisy amortyzacyjne podstawowych środków trwałych

Środki trwałe są umarzane według zasad przyjętych przez jednostkę zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Przy czym § 7 ust. 4 rozporządzenia w sprawie rachunkowości budżetowej zezwala jednostkom zwolnionym z podatku dochodowego od osób prawnych umarzać i amortyzować środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne jednorazowo za okres całego roku, natomiast jednostkom rozliczającym podatek dochodowy od osób prawnych za inne okresy miesięczne - jednorazowo za dany okres.

Amortyzacja podstawowych środków trwałych księgowana jest na koncie 400 "Amortyzacja" w korespondencji z kontem 071 "Umorzenie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych".

Przykład

Amortyzacja środka trwałego

I. Założenia:

1. Jednostka budżetowa zakupiła środek trwały o wartości początkowej: 4.700 zł, który będzie amortyzowany metodą liniową przy zastosowaniu stawki amortyzacyjnej 19%.

2. Jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych raz do roku, ponieważ jest zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

IV. Plan amortyzacji:

Odpisy amortyzacyjne pozostałych środków trwałych

Pozostałe środki trwałe umarza się jednorazowo w momencie przyjęcia ich do użytkowania. Zasady ewidencji odpisów umorzeniowych pozostałych środków trwałych przedstawiono w poniższej tabeli.

Przykład

Umorzenie pozostałych środków trwałych

I. Założenia:

1. Jednostka budżetowa zakupiła szafki na segregatory o wartości: 1.400 zł, które zakwalifikowano do pozostałych środków trwałych i  przyjęto do użytkowania bezpośrednio z zakupu.

2 Jednostka dokonała jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od zakupionych szafek.

II. Dekretacja:   

II. Księgowania:

3. Ewidencja typowych operacji na koncie 011 "Środki trwałe"

Konto 011 "Środki trwałe" służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych związanych z wykonywaną działalnością jednostki, które nie podlegają ujęciu na kontach: 013 "Pozostałe środki trwałe", 014 "Zbiory biblioteczne", 016 "Dobra kultury" i 017 "Sprzęt wojskowy".

Zasady ewidencji na koncie środków trwałych przedstawiono w poniższej tabeli.

Przykłady typowych operacji powodujących zwiększenie i zmniejszenie środków trwałych przedstawiono w tabeli.

4. Ewidencja typowych operacji na koncie 013 "Pozostałe środki trwałe"

Konto 013 "Pozostałe środki trwałe" służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych, niepodlegających ujęciu na kontach: 011, 014, 016 i 017, wydawanych do używania na potrzeby działalności jednostki, które podlegają umorzeniu lub amortyzacji w pełnej wartości w miesiącu wydania do używania.

Zasady ewidencji na koncie pozostałe środki trwałe przedstawiono w poniższej tabeli.

Przykłady typowych operacji powodujących zwiększenie i zmniejszenie pozostałych środków trwałych przedstawiono w poniższej tabeli.