Sprzedaż środka trwałego w spółdzielni kółek rolniczych

W 1974 r. kółko rolnicze przystąpiło do spółdzielni kółek rolniczych i wniosło do spółdzielni majątek w postaci gruntów i budynków. W 2015 r. ustalono, że jedna z wniesionych działek nie została ujęta w ewidencji środków trwałych ani w ewidencji bilansowej. W roku ujawnienia dokonano odpowiednich księgowań na środki trwałe w powiązaniu z kontem funduszu zasobowego i wpisano do ewidencji środków trwałych (wyceny dokonano według cen rynkowych). W grudniu 2023 r. ww. działka została sprzedana. Przychód ze sprzedaży zostanie zaksięgowany na pozostałe przychody operacyjne. W jaki sposób należy wyksięgować wartość sprzedanej działki z ewidencji bilansowej (w korespondencji z jakim kontem)?

Z punktu widzenia ustawy o rachunkowości, sprzedaż składnika majątku spełniającego kryteria dla środka trwałego jest traktowana jako operacja pośrednio związana z działalnością operacyjną jednostki i odnoszona na pozostałe przychody/koszty operacyjne.

Kółko rolnicze - zgodnie z ustawą z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. z 2022 r. poz. 281 ze zm.) - jest dobrowolną, niezależną i samorządną, społeczno-zawodową organizacją rolników indywidualnych, reprezentującą całokształt ich interesów zawodowych i społecznych. Terenem działalności kółka rolniczego może być jedna bądź więcej sąsiadujących ze sobą wsi.

Szczegółowe zasady i warunki wstępowania i występowania członków kółek rolniczych określają statuty kółek.

Kółko rolnicze podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Rejestracji podlegają także zmiany statutu kółka rolniczego. Z chwilą dokonania rejestracji, o której mowa wyżej, kółko rolnicze nabywa osobowość prawną.

Natomiast przedmiotem gospodarczej działalności spółdzielni kółek rolniczych - w myśl ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648 ze zm.) - jest świadczenie usług dla rolnictwa i innych rodzajów usług wynikających z potrzeb środowiska wiejskiego. Ponadto spółdzielnie te mogą również zajmować się wytwarzaniem środków i materiałów dla rolnictwa, przetwórstwem rolnym i produkcją rolną. Jako spółdzielnie są one rejestrowane w KRS.

Zadane pytanie dotyczy ewidencji sprzedaży gruntu, więc nie odnosimy się do mających wcześniej miejsce zdarzeń i ich ujęcia w księgach rachunkowych.

Przepisy art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości stanowią, że składnik majątku, w tym m.in. grunty) zalicza się do środków trwałych (po spełnieniu również definicji aktywów określonej w art. 3 ust. 1 pkt 12, w szczególności w zakresie sprawowania nad nim kontroli), jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

1) jest kompletny i zdatny do użytku,

2) przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok,

3) składnik ten jest wykorzystywany na potrzeby prowadzonej działalności.

Sprzedaż składnika majątku spełniającego kryteria dla środka trwałego - z punktu widzenia ustawy o rachunkowości - jest traktowana jako operacja pośrednio związana z działalnością operacyjną jednostki. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 ww. ustawy, do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się przychód ze sprzedaży środka trwałego, natomiast do pozostałych kosztów operacyjnych odnosi się niezamortyzowaną wartość początkową środka trwałego, a także wszelkie koszty z tą sprzedażą związane.

Środek trwały, który podlega sprzedaży, należy wyksięgować z ewidencji bilansowej. Można tego dokonać na podstawie dowodu księgowego "LT - Likwidacja środka trwałego".

Dokument (w przypadku gruntu będzie to akt notarialny) potwierdzający sprzedaż środka trwałego wprowadza się do ksiąg rachunkowych następująco:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Konto imienne kontrahenta),
- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

W sytuacji gdy sprzedawany jest środek trwały w postaci gruntu, nie miały miejsca odpisy umorzeniowe, ponieważ grunty nie podlegają amortyzacji.

Dlatego też pełna wartość początkowa gruntu powinna zostać odniesiona na zwiększenie pozostałych kosztów operacyjnych. Jego wyksięgowanie może przebiegać zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 01 "Środki trwałe" (w analityce: Grunty).