Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 17 (545) z dnia 1.09.2021

Przekazanie własnych wyrobów na budowę środka trwałego

Produkujmy wyroby, z których część przekazaliśmy na budowę własnego środka trwałego. Ewidencję kosztów podstawowej działalności operacyjnej prowadzimy na kontach zespołu 4 i 5. Wyroby gotowe objęte są w naszej jednostce ewidencją magazynową według kosztu wytworzenia, a rachunek zysków i strat sporządzany jest w wersji porównawczej. Jak powinniśmy ująć w księgach przekazanie wyrobów na budowę własnego środka trwałego?

Do momentu przekazania środka trwałego do używania, wszystkie koszty jego budowy gromadzi się na koncie 08 "Środki trwałe w budowie". Jeżeli firma produkcyjna przeznacza wyroby gotowe objęte ewidencją magazynową na budowę środka trwałego, to wartość tych wyrobów powinna przeksięgować na konto 08, bezpośrednio z kont zespołu 6, zapisem po stronie Wn konta 08, w korespondencji ze stroną Ma konta 60 "Produkty gotowe i półprodukty". Należy pamiętać, że jeśli ewidencja wyrobów gotowych prowadzona jest w cenach różniących się od kosztów wytworzenia, to w korespondencji z kontem środków trwałych w budowie należy wyksięgować również ewentualne odchylenia od cen ewidencyjnych, przypadające na te wyroby.

Jednostka, która sporządza porównawczy rachunek zysków i strat, wydanie wyrobów gotowych z magazynu na budowę środka trwałego ewidencjonuje dodatkowo za pośrednictwem kont 79-0 "Obroty wewnętrzne" i 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych", w celu kontroli i zamknięcia kręgu kosztów. Konta te służą bowiem do ewidencji kosztów, które wchodzą lub wychodzą z tzw. kręgu kosztów (przekazanie wyrobów gotowych na rzecz budowy środków trwałych powoduje właśnie, że koszty wychodzą z zamkniętego kręgu kosztów).

Przypominamy, iż krąg kosztów tworzą:

W przypadku księgowań na kontach z kręgu kosztów, w korespondencji z kontami spoza tego kręgu, np. z kontami zespołów 0, 1, 2, 3 oraz 7 (z wyłączeniem konta 70-1), następuje zachwianie równowagi kręgu kosztów. Mamy wówczas do czynienia z wyjściem z kręgu kosztów lub wejściem do kręgu. Zakłócenie kręgu kosztów powstaje na skutek określonych zdarzeń, które powodują, że poniesione koszty układu rodzajowego nie przekształcają się w koszt własny produktów, tylko np. w składniki aktywów jednostki, takie jak środki trwałe w budowie w przypadku np. przekazania wyrobów gotowych na potrzeby budowy nowych środków trwałych (lub do użytkowania jako środek trwały) lub poniesione koszty układu rodzajowego przekształcają się w pozostałe koszty operacyjne (np. w sytuacji przekazania wyrobów gotowych w formie darowizny). Dlatego też w celu prawidłowego sporządzenia porównawczego rachunku zysków i strat (ustalenia prawidłowej korekty z tytułu zmiany stanu produktów) w jednostce stosującej konta zespołu 4 i 5, w każdym przypadku wejścia lub wyjścia kosztu z kręgu wskazane jest stosowanie pomocniczo dwóch dodatkowych kont, tj. konta 79-0 oraz konta 79-1.

Wydanie wyrobów z magazynu należy odpowiednio udokumentować. Ustawa o rachunkowości nie precyzuje, jakimi dowodami należy dokumentować operacje gospodarcze oraz nie określa wzorów dowodów księgowych. Z art. 21 ustawy o rachunkowości wynika jedynie, jakie elementy powinien zawierać dowód księgowy, aby stanowił podstawę zapisu w księgach rachunkowych. W praktyce, do udokumentowania wydania z magazynu wyrobów gotowych na budowę środka trwałego można zastosować dowód "RW - Rozchód wewnętrzny". Dowód ten sporządza kierownik odpowiedniej komórki (działu) w jednostce, np. działu produkcyjnego. W polityce rachunkowości jednostki (lub w instrukcji obiegu dokumentów stanowiącej załącznik do tej polityki) podaje się zazwyczaj rodzaje dowodów księgowych, którymi dokumentuje się poszczególne operacje gospodarcze, w tym rozchód składników majątku obrotowego na potrzeby własne jednostki, a także wykaz osób upoważnionych do ich wystawiania, przeprowadzania kontroli i zatwierdzania.