Przeszkody w stosowaniu jednorazowej amortyzacji

Zasady korzystania z funkcjonującej od lat w podatku dochodowym instytucji jednorazowej amortyzacji na pierwszy rzut oka wydają się proste. Ponieważ jednak jej stosowanie jest przywilejem podatkowym, zostało ono obwarowane, oprócz limitu kwotowego, spełnieniem szeregu innych, szczegółowych wymogów. Na czym zatem polegają ustawowe ograniczenia?

Kto jest beneficjentem?

Do dokonywania jednorazowych odpisów amortyzacyjnych wśród podatników będących osobami fizycznymi uprawnione zostały dwie grupy przedsiębiorców: podmioty posiadające status małego podatnika oraz podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej. Podmioty uprawnione zobowiązane są w tym zakresie do przestrzegania zasad określonych w art. 22k ust. 7-13 ustawy o pdof. Z uregulowań zawartych w przywołanych przepisach wynika, że z tej metody amortyzacji nie mogą jednak skorzystać wszyscy przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą.

Ustawodawca postanowił przede wszystkim ograniczyć to prawo podatnikom, których małżonkowie również prowadzą lub prowadzili własne firmy. Z art. 22k ust. 11 ustawy o pdof wynika, że podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą nie może skorzystać z prawa do jednorazowej amortyzacji w sytuacji, gdy:

w roku rozpoczęcia działalności lub
w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia,

działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niebędącej osobą prawną prowadził on lub jego małżonek, jeżeli w tym czasie między małżonkami istniała wspólność majątkowa.

Podatnikom pamiętającym o obwarowaniach dotyczących ich własnej działalności, zdarza się nie zwracać uwagi na te związane z działalnością małżonka. Jak widać dotyczą one jednak wyłącznie podatnika rozpoczynającego działalność gospodarczą w sytuacji, gdy między małżonkami istnieje wspólność majątkowa. Rodzaj wykonywanej przez małżonka działalności nie jest tu istotny. Natomiast gdy małżonkowie posiadają rozdzielność majątkową, co przy dwóch przedsiębiorcach w rodzinie nie należy do rzadkości, dla zastosowania jednorazowej amortyzacji nie ma znaczenia, że drugi z małżonków prowadzi działalność gospodarczą (przykład 1).

Ograniczenia wskazane w omawianym przepisie odnoszą się również do rozpoczynającej prowadzenie działalności gospodarczej spółki niebędącej osobą prawną. Wynikające z tego przepisu wyłączenia dotyczą całej spółki, gdyż to ona (a nie jej wspólnicy) dokonuje amortyzacji środków trwałych. Przepisy nie przewidują również możliwości stosowania różnych zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez poszczególnych wspólników danej spółki (przykład 2).

Nie każdy środek trwały

Omawianej jednorazowej amortyzacji mogą zostać poddane jedynie środki trwałe podlegające zaliczeniu do grup 3-8 KŚT. Odstępstwem od tej zasady są samochody osobowe zaliczane do grupy 7 KŚT - one zostały enumeratywnie wyłączone z prawa do korzystania z tej preferencji.

Zgodnie z art. 5a pkt 19a ustawy o pdof, dla celów podatku dochodowego za samochód osobowy uważa się pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkami wskazanymi w tym przepisie. Jeżeli samochód znajduje się wśród tych wyjątków, to uznawany jest za samochód inny niż osobowy, a w konsekwencji można go poddać jednorazowej amortyzacji.

Spełnienie warunków określonych w omawianym przepisie stwierdza się wyłącznie na podstawie dodatkowego badania technicznego. Musi ono być przeprowadzone przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez tę stację i adnotacją w dowodzie rejestracyjnym potwierdzającą spełnienie ustawowych wymagań. Z tego względu sam odpis ze świadectwa homologacji, w którym pojazd jest określany jako samochód ciężarowy, jest niewystarczający, by uznać ten samochód za inny niż osobowy i uzyskać w stosunku do niego możliwość zastosowania jednorazowej amortyzacji.

Jednorazowa amortyzacja pomocą de minimis

Wartość pomocy publicznej w formie jednorazowego odpisu wliczana jest do limitu pomocy de minimis. Z tego względu wydając zaświadczenie o udzielonej pomocy de minimis dla jednorazowej amortyzacji urząd skarbowy ustala m.in. dopuszczalność oraz zgodność jej wykorzystania z przepisami obowiązującymi w tym zakresie. Gdyby się okazało, że podatnik nie miał do niej prawa, np. w przypadku przekroczenia limitu pomocy, wówczas powinien on dokonać korekty kosztów podatkowych.

Co równie ważne, do wartości pomocy de minimis nie zalicza się pełnej wysokości jednorazowych odpisów amortyzacyjnych. Stanowi ją jedynie korzyść, jaką podatnik uzyskuje w związku ze zmniejszeniem podstawy opodatkowania w danym roku podatkowym na skutek zastosowania preferencyjnych zasad amortyzacji, w porównaniu z wartością odpisu, jaki uzyskałby przy wybranej metodzie amortyzacji możliwej do zastosowania zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Przykład 1

Podatniczka w lipcu 2015 r. rozpoczęła działalność gospodarczą w zakresie usług kosmetycznych. Jej mąż do grudnia 2014 r. prowadził warsztat mechaniki pojazdowej.

Gdyby w tym małżeństwie obowiązywała wspólność majątkowa, podatniczka nie mogłaby w 2015 r. skorzystać z jednorazowej amortyzacji jako podmiot rozpoczynający działalność. Natomiast gdyby małżonkowie posiadali rozdzielność majątkową, podatniczka miałaby prawo do jej zastosowania na zasadach określonych w art. 22k ust. 7-13 ustawy o pdof.

Przykład 2

W październiku 2015 r. czterech wspólników będących osobami fizycznymi zawiązało spółkę cywilną. Jeden z nich równolegle od 2015 r. prowadzi działalność gospodarczą w spółce jawnej. W tej sytuacji wspólnicy spółki cywilnej w 2015 r. nie mogą skorzystać z jednorazowej amortyzacji z uwagi na uregulowania zawarte w art. 22k ust. 11 ustawy o pdof.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)